เราคือปอเนาะ

หนังสือเรื่อง เราคือปอเนาะ

ผู้แต่ง/แปล   นักวิจัยหมู่บ้านภูมี

ปีที่พิมพ์       ๒๘ มกราคม ๒๕๕๐

ขนาด          ๑๔๘ x ๒๑๐ mm.

จำนวนหน้า    ๑๕๐

อัตลักษณ์ทางสังคมอย่างหนึ่งของผู้คนในสามจังหวัดภาคใต้ที่แต่เดิมคือรัฐปัตตานี ก็คือ “ปอเนาะ”ซึ่งถ้าแปลความหมายตามชื่อก็คือโรงเรียนกระท่อม  นับเป็นสถาบันการศึกษาท้องถิ่นที่พบมากและมีบทบาทในสังคมมุสลิมปัตตานี และเป็นสถาบันที่คู่บ้านคู่เมืองมาแต่โบราณ  ความต่างกันของสังคมพุทธในประเทศไทยที่มีมาแต่เดิมคือ ในสังคมพุทธสถาบันการศึกษารวมอยู่ในวัดที่เป็นศูนย์กลางของท้องถิ่น  ส่วนทางมุสลิมมัสยิดที่เปรียบได้กับวัดนั้นหาได้ผนวกบทบาทในการให้การศึกษารวมอยู่ด้วย แต่ผนวกในเรื่องประเพณี พิธีกรรมเป็นสำคัญ  จะมีบทบาททางการศึกษาอยู่แต่เฉพาะการจัดการให้มีสถานที่เล่าเรียนสำหรับเด็กเล็กที่เรียกว่า “โรงเรียนตาดีกา” รวมอยู่ด้วยเท่านั้น  แต่เมื่อผ่านวัยเด็กเล็กแล้วต้องไปเรียนต่อที่“ปอเนาะ” คือโรงเรียนที่สอนทั้งศาสนาและความรู้สามัญ เพื่อการดำรงชีวิตที่ไม่มีการจำกัดอายุและเวลาในการศึกษาเล่าเรียน

หมู่บ้านภูมีมีปอเนาะเป็นที่รู้จักของพี่น้องมุสลิมในแถบภาคใต้และภาคกลาง แม้กระทั่งประเทศมาเลเซีย ชื่อว่า ปอเนาะบืรมิง ที่มีอายุเกือบ ๑๐๐ ปี โต๊ะบาเกและบาบอจากปอเนาะภูมี ได้ทำหน้าที่สร้างความเข้าใจต่อสังคมด้วยการนำเสนอข้อมูลที่ชัดเจนและเป็นระบบ  ง่ายต่อการทำความเข้าใจว่า “ปอเนาะ”คืออะไร มีความหมายต่อสังคมของชาวมลายูมุสลิมอย่างไร เป็นการนำเสนอจาก “คนใน” โดยมีนักวิชาการจากภายนอกเป็นพี่เลี้ยง นับว่ามีพลังมากกว่าการเสนอจากนักวิชาการจากภายนอกเพียงฝ่ายเดียว

งานวิจัยนี้ได้สร้างความกระจ่างต่อสังคมเกี่ยวกับสถานภาพและการดำรงอยู่ของ “ปอเนาะ” ในสังคมมุสลิมภาคใต้ตลอดจนสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับสังคมวัฒนธรรม และความเชื่อของชาวมุสลิมในสามจังหวัดชายแดนใต้ และได้รับเลือกให้เป็นงานวิจัยเด่นของสกว. ในปี ๒๕๔๘

(ส่วนหนึ่งของคำนำ รศ.ศรีศักร  วัลลิโภดม และมูลนิธิเล็กประไพ  วิริยะพันธุ์)

** หนังสือเรื่อง “ เสียงสะท้อนจากหมู่บ้านประมงอ่าวปัตตานี ” เล่มนี้เกิดขึ้นจากการปรับปรุงรายงานการวิจัยเรื่อง “ การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม กรณีศึกษาบ้านดาโต๊ะ อำเภอยะหริ่ง จังหวัดปัตตานี ” เป็นส่วนหนึ่งของ “ โครงการอบรมและวิจัยเชิงปฏิบัติการทางประวัติศาสตร์โบราณคดีและชาติพันธุ์ ” สนับสนุนโดย สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) พ.ศ. ๒๕๔๘