เรื่องเล่าจากหมู่บ้านเชิงเขาบูโด กรณีบ้านตะโหนด

หนังสือ เรื่องเล่าจากหมู่บ้านเชิงเขาบูโด กรณีบ้านตะโหนด

ผู้แต่ง/แปล มะอีซอ โซมะดะ, งามพล จะปากิยา, วลัยลักษณ์ ทรงศิริ

ปีที่พิมพ์       ๓๐ พฤศจิกายน ๒๕๕๒

ขนาด          ๑๔๘ X ๒๑๐ มม

จำนวนหน้า    ๓๒๐

           ในมุมมองของคณะวิจัยของมูลนิธิเล็ก-ประไพ  วิริยะพันธุ์ ที่ได้รับทุนอุดหนุนการวิจัยจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) ให้ความสำคัญกับพื้นที่สามจังหวัดภาคใต้ว่า เป็นพื้นที่ทางวัฒนธรรมที่เคยเป็นส่วนหนึ่งของดินแดนมลายูแบ่งย่อยเป็นบ้านและเมืองตามท้องถิ่นต่างๆ  ที่เข้ามาอยู่ภายใต้การปกครองของสยามรัฐในปัจจุบัน เป็นพื้นที่ซึ่งเป็นสังคมพหุลักษณ์อันมีกลุ่มชาติพันธุ์ (Ethnic group) ใหญ่ๆ คือ คนมุสลิม  คนไทยพุทธ  และคนจีนอยู่ร่วมกันมาอย่างราบรื่นแต่อดีต

           ดังนั้นการเข้าถึงคนในจึงไม่ใช่มองแต่พื้นที่ความเป็นชุมชนที่ใช้หน่วยทางการปกครอง เช่น หมู่บ้าน ตำบล อำเภอ และจังหวัดมากำหนดเป็นกรอบและขอบเขต  หากมองจากคนใน  จากพื้นที่ทางวัฒนธรรม  จากภูมิวัฒนธรรม  นิเวศวัฒนธรรม และชีวิตวัฒนธรรมเป็นสำคัญนั่นคือ จากพื้นที่ภูมิประเทศที่คนในรู้จักมักคุ้น จากพื้นที่แคบลงมาที่แลเห็นความสัมพันธ์ของคนกับคน คนกับธรรมชาติ และคนกับสิ่งเหนือธรรมชาติ ในลักษณะที่เป็น “นิเวศวัฒนธรรม”หรืออีกนัยหนึ่งพื้นที่อันประกอบด้วยบ้านและเมือง และที่สุดจากพื้นที่ซึ่งทำให้แลเห็นชีวิตวัฒนธรรมของผู้คนในชุมชนบ้านใดบ้านหนึ่งที่มองได้ลึกลงไปถึงความสัมพันธ์ทางสังคมและการดำรงชีวิตอยู่ร่วมกันแต่อดีตมาจนปัจจุบัน และกำลังจะเปลี่ยนแปลงต่อไปในอนาคตตามพลวัตทางวัฒนธรรม

         "เรื่องเล่าจากหมู่บ้านเชิงเขาบูโด : กรณีบ้านตะโหนด" นี้คือผลการวิจัยขั้นพื้นฐาน (Basic research) ที่คณะวิจัยผู้เป็นคนนอกทำร่วมกับคนใน โดยใช้กระบวนการเรียนรู้ร่วมกันอย่างเสมอภาค...

         คนในคือคนทำหน้าที่รวบรวมข้อมูลซึ่งมาจากความทรงจำ การระลึกรู้และการสังเกตในการมีชีวิตร่วมของผู้คนในชุมชนมาช้านาน จนทราบได้ว่าบ้านใดเมืองใดมีความเป็นมาอย่างไร มีการเปลี่ยนแปลงอย่างใด และมีความรู้สึกนึกคิดร่วมกันอย่างใด และอะไรเป็นสาเหตุแห่งความขัดแย้งที่เป็นข้อเท็จจริงในการรับรู้ร่วมกันของคนใน...

        สิ่งที่ผู้อ่านจะได้รับคือข้อมูลและเรื่องราวของคนในจากหนังสือเล่มนี้ในอันดับแรกก็คือ ความสัมพันธ์ทั้งลักษณะภูมิประเทศ สภาพแวดล้อมธรรมชาติ ความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจ การเมือง และสังคมระหว่างบ้านกับเมือง ซึ่งในที่นี้คือ เมืองรามันกับบรรดาชุมชนหมู่บ้าน โดยเฉพาะบ้านตะโหนดที่อยู่ในพื้นที่ท้องถิ่นรอบเขาบูโด ผู้คนที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานที่มีระบบความเชื่อ ทั้งศาสนาและไสยศาสตร์ที่เคยมีมาก่อน มีความขัดแย้งทางศาสนาในปัจจุบันที่มีการแบ่งเป็นศาสนาใหม่และเก่า เรื่องของความคิดและความเชื่อในเรื่องกรรมสิทธิ์ที่ดินและการใช้ทรัพยากรธรรมชาติในสภาพแวดล้อมร่วมกัน รวมทั้งกฎกติกาตามจารีต ตระกูลของผู้นำและคนสำคัญในท้องถิ่น บุคคลศักดิ์สิทธิ์ที่ผู้คนให้ความเคารพเชื่อฟัง การทำมาหากิน เช่น การเพาะปลูก การทำเหมืองแร่ การติดต่อกับภายนอกและความสัมพันธ์กับคนข้างนอกในท้องถิ่นอื่นๆ

       แต่ที่สำคัญคือการสะท้อนให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงที่มาจากข้างนอกที่มีผลกระทบต่อชีวิตวัฒนธรรมในแต่ละช่วงเวลาจากการเรียนรู้และรับรู้ของคนในทั้งหลายแหล่เหล่านี้ ล้วนเป็นข้อมูลและความรู้ที่จะทำให้คนนอกพอเข้าใจคนในได้อย่างในพระราชดำรัสที่ว่า "เข้าใจ เข้าถึง และพัฒนา" ได้อย่างมหาศาลทีเดียว...

(ส่วนหนึ่งจากคำนำของ รศ.ศรีศักร วัลลิโภดม ที่ปรึกษามูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์)

** หนังสือ “ เรื่องเล่าจากหมู่บ้านเชิงเขาบูโด : กรณีบ้านตะโหนด”  เป็นผลงานการศึกษาจากโครงการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม เพื่อศึกษาท้องถิ่นในสามจังหวัดภาคใต้ปีที่ ๒ โดยการสนับสนุนของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย(สกว.)